Oprac. Lek. med. Karolina DEMBSKA 

1. Siatkówka z komórek macierzystych

W warunkach laboratoryjnych udało się odtworzyć siatkówkę – informuje „Nature”.

Siatkówka przekształca informacje o świetle i barwie w sygnały nerwowe, które za pośrednictwem nerwu wzrokowego trafiają do mózgu. Stanowi bardzo skomplikowaną funkcjonalnie strukturę. Choroby siatkówki  należą do najczęstszych przyczyn ślepoty (np. zwyrodnienie barwnikowe czy związane z wiekiem zwyrodnienie plamki żółtej).

Japoński zespół pod kierownictwem Yoshiki Sasai z centrum RIKEN w Kobe wykorzystał mysie komórki macierzyste – niedojrzałe komórki, które mogą się przekształcać w różne rodzaje tkanek. Na odpowiedniej pożywce z dodatkiem składników macierzy pozakomórkowej, pod wpływem czynników wzrostowych, komórki zaczęły się zmieniać, tworząc strukturę warstwową, która  budową przypomina kielich oczny (stadium rozwoju gałki ocznej w okresie prenatalnym). Być może pewnego dnia uda się wyhodowaną w laboratorium siatkówkę wszczepić niewidomemu człowiekowi; na razie takiej hodowli można by użyć do badania skuteczności nowych leków.

Żródło: www.eskulap.pl

2. Jednoczasowe wykorzystanie rogówki dawcy do DALK i DMEK

Niemiecki naukowiec pracujący w San Francisco, Claus Cursiefen, opublikował w lutowym numerze „Ophthalmology” zachęcające wyniki nowej strategii chirurgicznej. Jeden dawca rogówki może pomoc dwóm pacjentom z różnymi chorobami, np. dystrofią Fuchsa (degeneracja komórek śródbłonka) i stożkiem rogówki.

Zaawansowany stożek jest zwykle leczony chirurgicznie przez głęboką przednią keratoplastykę warstwową (DALK – Deep Anterior Lamellar Keratoplasty). Dystrofię Fuchsa i inne podobne schorzenia można zaopatrzyć wieloma technikami chirurgicznymi. W ostatnim czasie prężnie rozwija się technika przeszczepu wyizolowanej błony Descemeta (DMEK– Descemet’s Membrane Endothelial Keratoplasty). Dr Cursiefen i jego współpracownicy zauważyli, że po odpreparowaniu z rogówki dawcy części stosowanej do DALK uzyskuje się materiał przeszczepu dla DMEK. Dlaczego więc nie wykorzystać jednej rogówki dawcy dla dwóch biorców? Średnio ok. 80 % chorób rogówki wymagających przeszczepu można leczyć za pomocą DALK lub DMEK. Dzięki temu potencjalnie  dwukrotnie wzrasta dostępność rogówki jako materiału do przeszczepu.

W wykonanych badaniach przeszczepiono z dobrym efektem 10 rogówek u 20 pacjentów. Tylko w dwóch przypadkach zdecydowano o konieczności keratoplastyki drążącej zamiast DALK.W półrocznej obserwacji zanotowano dobrą pooperacyjną ostrość wzroku u pacjentów po przeszczepie (średnio 20/30 po 6 miesiącach po DALK oraz 20/31 po DMEK).

Wadą takiego sposobu leczenia jest fakt, że obie procedury są wysoce specjalistyczne i muszą być wykonywane przez doświadczonych chirurgów. Ponadto w obu przypadkach mamy do czynienia z relatywnie młodymi technikami zabiegowymi i wciąż brakuje informacji na temat długoterminowych efektów pooperacyjnych.

Żródło: American Academy of Ophthalmology; http://www.medcompare.com/news.asp?newsid=361439&typeid=23

3. Pierwszy na świecie wszczep biokompatybilnej sztucznej soczewki

W styczniu 2011 dr John S. Jarstad, Evergreen Eye Center, wszczepił pierwszą na świecie sztuczną soczewkę, która uzyskała zgodę Amerykańskiej Agencji do Spraw Żywności  i Leków (FDA). Nowa soczewka nanoFLEX stanowi metodę leczenia chirurgicznego pacjentów z zaćmą i starczowzrocznością. Jest to mały, biokompatybilny typ wszczepu o wysoce zaawansowanej technologii w zakresie układu optycznego.

Zabieg operacyjny wykonano 4 stycznia 2011 r. Jak stwierdził Dr Jarstad, pacjentka była dość typowym przykładem jak na dzisiejsze czasy chorego wymagającego operacji zaćmy. Kobieta, która niedawno przeszła na emeryturę, była wciąż czynnym kierowcą. Do okulisty zgłosiła się z powodu trudności podczas prowadzenia samochodu w nocy, skarżyła się na liczne odblaski wokół źródeł światła. Po zdiagnozowaniu zaćmy i konsultacji chirurgicznej zdecydowano o konieczności zabiegu. Operacja usunięcia zmętniałej soczewki przebiegła bez komplikacji i tydzień później pacjentka jeździła na nartach, używając tylko gogli, bez dodatkowej korekcji.

Osoby po operacji zaćmy rutynowo otrzymują soczewkę o stałej ogniskowej, która eliminuje kataraktę i zapewnia komfortowe widzenie do dali, są oni jednak ciągle zmuszeni do noszenia okularów do bliży. Nowsze rozwiązania, które umożliwiają uwzględnienie w soczewce wewnątrzgałkowej  korekcji do małych odległości, to wszczepy silikonowe lub akrylowe –bardzo łamliwe i często powodujące odpowiedź układu immunologicznego.

Dopuszczona do użycia w czerwcu 2009 r. soczewka nanoFlex jest jednoczęściowa i asferyczna. W porównaniu z wcześniejszymi modelami została zaprojektowana tak, żeby redukować abberacje i zwiększyć poczucie kontrastu. Zbudowana jest ze specjalnego materiału (collamer lens) o wysokim stopniu zgodności biologicznej z tkankami oka. W założeniu producenta ma być  dobrze akceptowanym przez organizm następcę soczewki własnej.

Dr Jarstad jest znanym  pionierem nowych technik medycznych. W 1987 r. jako pierwszy chirurg w Stanie Washington zastosował wewnątrzgałkowy wszczep zwijalny, a w 1990 r. wykonał zabieg operacyjny zaćmy bez użycia szwów.

Źródło: Evergreen Eye Center; http://www.medcompare.com/news.asp?newsid=361191&typeid=23

4. Chłoniak gałki ocznej – niedodiagnozowany problem

Prawidłowe rozpoznanie chłoniaka wewnątrzgałkowego zależy od wiedzy lekarza i doświadczenia patologa. Podstawową przyczyną, z powodu której rozpoznanie nowotworu może być przeoczone, jest trudny dostęp do materiału diagnostycznego oraz niewielka liczba doświadczonych patomorfologów.

Chłoniak wewnątrzgałkowy może  mieć zróżnicowane manifestacje kliniczne, ale istnieje grupa często występujących objawów sugerujących rozpoznanie. Chłoniak z limfocytów B typowo zajmuje przestrzeń podsiatkówkową z nabłonkiem barwnikowym, czasami  rozprzestrzenia się do komory ciała szklistego. Zmiana w gałce ocznej świadczy o zajęciu centralnego układu nerwowego. Może wystąpić w osi widzenia. Typowy wiek zachorowania to 50–60 lat, a nie 70, jak byśmy się spodziewali.

Większość pacjentów, których badał dr Daniel F. Martin, miała jednostronne zmiany przy pierwszych objawach. Zwykle z czasem pojawiały się zaburzenia obustronne.

W wielu miejscach leczenie pierwszego rzutu w takich przypadkach stanowi systemowa chemioterapia metotreksatem. Radioterapia, dawniej bardzo popularna, obecnie jest raczej zarezerwowana dla nawrotów choroby. Dr Martin powiedział, że standardowo stosowany przez niego schemat leczenia obejmuje doszklistkowe, cotygodniowe wstrzyknięcia metotreksatu przez 4 tygodnie, a następnie iniekcje comiesięczne. Jeśli pacjent ma nawrót, stosuje się kolejny cykl zastrzyków. Dr Martin ciągle także zaleca terapię systemową, ponieważ właściwie u wszystkich pacjentów występują  ukryte zmiany w centralnym układzie nerwowym, które jeszcze nie dały objawów.

Źródło: Ocular Surgery News; http://www.osnsupersite.com/view.aspx?rid=79875

5. Niższe koszty stosowania Avastinu

Mimo podobnego poziomu efektywności i profilu bezpieczeństwa bewacyzumabu (Avastin) i ranibizumabu (Lucentis) w świetle ostatnich badań wydaje się, że to Avastin z uwagi na niższy koszt będzie preferowanym czynnikiem anty-VEGF w Stanach Zjednoczonych. Dr Philip J. Rosenfeld podczas konferencji „Retina 2011” dyskutował na temat stosowania obu leków  w kontekście leczenia wysiękowej postaci AMD.

Na podstawie retrospektywnych badań na dużej grupie pacjentów (452 osoby) wykonanych przez Donalda S. Fonga i wsp. w 12 miesięcznej obserwacji  porównawczej leków nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w poprawie widzenia, utracie czytanych liter lub średniej liczbie iniekcji doszklistkowych.

W latach 2008–2009 w Stanach Zjednoczonych zanotowano wzrost zastosowania bewacyzumabu (z 57% do 59%) z jednoczesnym zmniejszeniem liczby iniekcji ranibizumabu (z 40% do 39%). Analiza objęła grupę 45 milionów ubezpieczonych pacjentów.

Dr Rosenberg  twierdzi, że Avastin jest postrzegany w USA jako mniej kosztowna alternatywa dla Lucentisu, choć rok 2011 może przynieść nowe doniesienia w tej kwestii.

Żródło: Ocular Surgery News; http://www.osnsupersite.com/view.aspx?rid=79577

 „Przegląd Okulistyczny” 2011, nr 3 (41)