Dr n. med. Małgorzata PIRÓG-MULAK

Prof. dr hab. med. Marta MISIUK-HOJŁO

Katedra i Klinika Okulistyki we Wrocławiu

Tolerancja dorzolamidu

u pacjentów z jaskrą

W okresie od czerwca do października 2011 r. obserwowano piętnaścioro  pacjentów z jaskrą otwartego kąta, którym zlecono krople Adolamid,  preparat generyczny dorzolamidu, należący do grupy inhibitorów anhydrazy węglanowej.

W aptekach polskich, podobnie jak na całym świecie, jest coraz więcej leków generycznych. Na rynku okulistycznym to ciągle pewna nowość, choć w wielu innych specjalnościach leki generyczne często konkurują z  preparatami oryginalnymi.

Zgodnie z  definicją regulacji medycznych Unii Europejskiej oraz ustawą o prawie farmaceutycznym  lek generyczny (odtwórczy) jest  produktem farmaceutycznym równoważnym pod względem chemicznym z lekiem oryginalnym i może być rozprowadzany jako zamiennik leku innowacyjnego po wygaśnięciu jego ochrony patentowej.

Jakość nowo wprowadzanego preparatu określają szczegółowe procedury, przede wszystkim badania równoważności biologicznej, potwierdzające, że stężenie substancji czynnej w leku odtwórczym jest takie samo jak w oryginalnym. Rejestracja leku przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych oznacza, że generyk ma identyczną substancję czynną, postać farmakologiczną oraz takie samo działanie jak lek referencyjny.

Niższa cena leków generycznych wynika z faktu, że są to chemioterapeutyki już przebadane, dlatego ich producent nie ponosi kosztów związanych z rozwojem i badaniami klinicznymi.

Adolamid w leczeniu pacjentów z jaskrą

Pomimo wiedzy na temat leków generycznych nadal wielu lekarzy, a także pacjentów zadaje sobie pytanie, czy lek odtwórczy ma takie samo działanie terapeutyczne jak lek referencyjny i – przede wszystkim – czy jest bezpieczny.

Uwzględniając te wątpliwości, w okresie od czerwca do października 2011 r.

obserwowano piętnaścioro  pacjentów z jaskrą otwartego kąta, którym zlecono krople Adolamid. Jest to od stosunkowo niedawna obecny na polskim rynku preparat generyczny dorzolamidu, należący do grupy inhibitorów anhydrazy węglanowej. Wskazania do jego stosowania  są identyczne jak w przypadku leku innowacyjnego.

Adolamid był aplikowany jako jedyny lek, a także w połączeniu z innymi kroplami jaskrowymi. Terapię prowadzono u dziesięciu kobiet w wieku od 49 do 85 lat oraz u pięciu mężczyzn w wieku od 44 do 86 lat, a czas obserwacji  wynosił 3 miesiące. Po wykonaniu pełnego badania okulistycznego preparat Adolamid był zlecany podczas pierwszej wizyty, a badania kontrolne odbywały się w 6. i 12. tygodniu. Celem obserwacji była ocena tolerancji leku w 4-stopniowej skali, przy czym stopień 1. oznaczał bardzo dobrą tolerancję, a 4. złą. Podobnie oceniano stopień zadrażnienia przedniego odcinka gałki ocznej.

Charakterystyka pacjentów włączonych do badania

U trojga chorych przyczyną modyfikacji terapii  była miejscowa nietolerancja dotychczasowej terapii, natomiast u jednej 85-letniej pacjentki odstawiono dobrze tolerowany latanoprost z powodu obrzęku plamki w przebiegu AMD. U jednego 51-letniego mężczyzny, chorującego na jaskrę od 1996 r., powodem zmiany leczenia była progresja zmian w polu widzenia pomimo unormowanego ciśnienia wewnątrzgałkowego. W tej sytuacji zlecono Adolamid, z uwagi nie tylko na działanie hipotensyjne, ale także korzystne właściwości naczyniowe tego preparatu.

Z kolei 72-letnia, jednooczna (z powodu urazu) chora opisywała okresowe spadki ciśnienia ogólnego, które wiązała z przyjmowaniem brymonidyny, wobec czego zaproponowano jej leczenie dorzolamidem. U dwojga pacjentów jaskrę rozpoznano podczas pierwszej wizyty. Jedna z tych osób, 62-letnia kobieta, miała średnio zaawansowane zmiany jaskrowe, drugiej –  86-letniemu mężczyźnie, także nieleczonemu dotąd na jaskrę, w przeszłości z powodu wysiękowego AMD podawano doszklistkowo preparat anty-VEGF. Zmiany jaskrowe u tych osób zostały potwierdzone badaniami obrazowymi OCT RNFL i HRT.

W jednym przypadku, u 81-letniego mężczyzny, chorującego na jaskrę od 11 lat, dodano Adolamid do dotychczasowej terapii prostaglandynami prowadzonej z powodu nieunormowanego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Stwierdzono u niego  zadrażnienie spojówek i brzegów powiek, utrzymujące się, jak wynikało z wywiadu, od dłuższego czasu. Oprócz leków jaskrowych zlecono zatem krople przeciwzapalne i nawilżające.

U pięciu osób (czterech kobiet, jednego mężczyzny) zamieniono lek oryginalny na generyczny w celu porównania skuteczności i tolerancji obu preparatów. U dwóch kobiet lek był stosowany w monoterapii, u pozostałych pacjentów z tej grupy w połączeniu z prostagalandynami.

Jednej 83-letniej chorej z rzekomosoczewkowością obojga oczu, chorującej na jaskrę od 10 lat, zmieniono terapię. Pacjentkę od kilku lat leczono preparatem złożonym (prostaglandyna + tymolol), a jej ciśnienie wewnątrzgałkowe było unormowane (13 mm Hg). Z uwagi na zadrażnienie przedniego odcinka oraz astmę oskrzelową, a także stabilny obraz dna oka i  wyniki HRT i OCT RNFL (pole widzenia trudne do interpretacji ze względu na dużą liczbę błędów we wszystkich wykonanych badaniach) zmieniono jej leczenie na Adolamid.

Efekty badania

Wykonane badania kontrolne wykazały dobrą tolerancję preparatu u dwanaściorga pacjentów. Na zadrażnienie oczu, pieczenie i łzawienie skarżyły się następujące osoby: 67-letnia chora, poprzednio leczona lekiem oryginalnym, wobec czego w tym przypadku wrócono do terapii wyjściowej, 72- letnia pacjentka (poprzednio leczona brymonidyną), której dorzolamid odstawił okulista w przychodni, oraz  51-letni mężczyzna, który z powodu miejscowej nietolerancji dorzolamidu sam zmienił leczenie na wcześniej stosowany tymolol.

U jednej chorej ze świeżo rozpoznaną jaskrą leczenie Adolamidem nie ustabilizowało ciśnienia wewnątrzgałkowego (18 i 20 mm Hg), dlatego podczas ostatniej wizyty zmieniono leczenie na preparat złożony (dorzolamid + tymolol). Ciśnienie wewnątrzgałkowe u 81- letniego pacjenta z przewlekłym zapaleniem spojówek i brzegów powiek, leczonego prostamidem i dorzolamidem, w czasie ostatniej wizyty wynosiło 12 mm Hg, a zadrażnienie po leczeniu przeciwzapalnym było mniejsze, więc na razie utrzymano leczenie z zaleceniem kontroli. W razie nasilenia zmian zapalnych pacjent będzie kwalifikowany do zabiegu operacyjnego lub trabekuloplastyki laserowej.

Na uwagę zasługuje 83-letnia kobieta, u której odstawiono preparat złożony z prostaglandyny i tymololu, a włączono dorzolamid. W czasie drugiej wizyty  ciśnienie wewnątrzgałkowe było u niej niższe (9 mm Hg) niż wyjściowe, co prawdopodobnie wynikało z nałożenia się utrzymującego się nadal działania leku złożonego (stosowanego przez wiele lat) i dorzolamidu. Natomiast podczas trzeciej wizyty ciśnienie wewnątrzgałkowe było u niej porównywalne (wyższe o 1–2 mm Hg) z ciśnieniem wyjściowym i wynosiło 13–14 mm Hg.

Leczenie Adolamidem utrzymano u 11 pacjentów.

Wyniki obserwacji wskazują, że preparat Adolamid jest w większości przypadków bezpieczny i dobrze tolerowany. Konieczność odstawienia preparatu z powodu nietolerancji  zaistniała u trzech osób, natomiast u jednej  powodem odstawienia było zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe. Wszyscy pozostali pacjenci nie zgłaszali skarg (tolerancja okazała się bardzo dobra lub dobra). Przewlekłe zapalenie spojówek i brzegów powiek widoczne u pacjenta leczonego prostamidem i dorzolamidem miało związek z wcześniejszym stanem okulistycznym,  ponieważ te dolegliwości były zgłaszane przed terapią dorzolamidem.

Z obserwacji wynika, że lek spełnia swoją rolę i może być stosowany zarówno w monoterapii, jak i w połączeniu z innymi lekami przeciwjaskrowymi. Konieczne są jednak dalsze badania i zwiększenie grup chorych, co pozwoli na dokładniejszą ocenę skuteczności i bezpieczeństwa preparatu. Niewątpliwie jednak leki generyczne są chętnie stosowane przez pacjentów ze względu na konkurencyjną cenę i działanie podobne do działania leku innowacyjnego.

Stwierdzane niekiedy objawy nietolerancji generyków mogą być związane z zastosowaniem innego rodzaju substancji pomocniczych, ale dotyczy to przede wszystkim tabletek, ponieważ z wytycznych EMEA (Europejskiej Agencji ds. Leków) wynika, że w lekach  stosowanych miejscowo (w tym w kroplach okulistycznych) skład wszystkich substancji, także pomocniczych, musi być identyczny jak w  preparacie referencyjnym. Tanie i skuteczne leki generyczne są dla wielu, szczególnie starszych, pacjentów jedyną szansą na wysoką jakość leczenia po przystępnych cenach, a dla lekarza na zachowanie ciągłości terapii.