Dr n. med. Maria WESOŁOWSKA

Katedra i Zakład Bilogii i Parazytologii Lekarskiej UM we Wrocławiu

Lek. med. Krystian KISZA

Katedra i Klinika Okulistyki UM we Wrocławiu

Acanthamoebowe

zapalenie rogówki –

narastający problem kliniczny

Do 2004 r. stwierdzono ponad 3200 przypadków Acanthamoeba keratitis. 

Ryc. 1. Owrzodzenie rogówki spowodowane pełzakiem z rodzaju Acanthamoeba

Pierwotniaki oportunistyczne z rodzaju Acanthamoeba należą do grupy pełzaków wolno żyjących, szeroko rozpowszechnionych w środowisku. W sprzyjających okolicznościach mogą one być patogeniczne dla człowieka i stanowić zagrożenie dla jego zdrowia.

Pełzaki te występują w postaci trofozoitu i cysty, przy czym obie formy mogą być inwazyjne dla człowieka. Charakteryzują się wysoką odpornością na wiele czynników środowiska, między innymi na zmiany wilgotności, wysychanie oraz niską temperaturę. Są odporne na wiele komercyjnych środków dezynfekcyjnych. Zostały wyizolowane z wody zarówno słonej, ze zbiorników solankowych, jak i ze słodkiej, z wody wodociągowej, wody butelkowanej, basenów rekreacyjnych, z wód stojących, takich jak stawy, jeziora, z wód płynących, takich jak strumienie, rzeki, z butelkowanej wody destylowanej. Cysty Acanthamoeba znajdowano w przewodach wentylacyjnych, klimatyzacji, w glebie, kompoście, ściekach, na warzywach, na narzędziach chirurgicznych, aparatach do dializy, soczewkach kontaktowych i pojemniczkach, w których były przechowywane. Formy inwazyjne wyizolowano również z różnych miejsc w organizmie człowieka, między innymi z jamy nosowej, z płuc, owrzodzeń skóry, płynu mózgowo-rdzeniowego i mózgu. W badaniach serologicznych wykazano, że 80% populacji posiada przeciwciała IgG anty-Acanthamoeba we krwi obwodowej, co potwierdza częsty kontakt z patogenem.

Pełzaki z rodzaju Acanthamoeba mogą wywoływać ziarniniakowe zapalenie mózgu (GAE), zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością. Ponadto są odpowiedzialne za wywoływanie pełzakowego zapalenia rogówki (Acanthamoeba keratitis), częściej występującego u osób noszących soczewki kontaktowe bądź powstałego na skutek mechanicznego uszkodzenia rogówki. Do 2004 r. stwierdzono ponad 3200 przypadków Acanthamoeba keratitis.

Ryc. 2. Trofozoity Acanthamoeba

Objawy kliniczne są związane z wystąpieniem charakterystycznego pierścienia na rogówce, silnego bólu oka, fotofobii oraz zaburzeń widzenia. Objawy te są często mylone z symptomami wywołanymi przez inne patogeny, między innymi wirusy Herpes.

Diagnostykę akantamebozy prowadzi się przede wszystkim poprzez hodowlę pełzaków in vitro z zeskrobin rogówki, posiewu soczewek oraz płynu, w którym były przechowywane. Badaniem uzupełniającym jest obserwacja rogówki w mikroskopie konfokalnym. W przypadku podejrzenia GAE zakłada się hodowlę ameb in vitro z płynu mózgowo-rdzeniowego.

W Polsce inwazje pełzaków wolno żyjących u ludzi są mało poznane i niedoszacowane. Pełzakowe zapalenie rogówki, potwierdzone hodowlą i obserwacją w mikroskopie konfokalnym, stwierdzono w ciągu ostatnich sześciu lat u pięciorga pacjentów, w wieku od 23 do 42 lat, leczonych w Klinice Okulistyki Akademii Medycznej we Wrocławiu. Ze względu na powszechną obecność form dyspersyjnych w środowisku, a także rosnącą liczbę osób z immunosupresją problem ten wymaga szerszego poznania.

W razie podejrzenia u pacjentów pełzakowatego zapalenia rogówki prosimy o kontakt z Kliniką Okulistyki lub Zakładem Parazytologii Lekarskiej AM we Wrocławiu w celu pobrania materiału do diagnostyki oraz ewentualnego wdrożenia leczenia.

„Przegląd Okulistyczny”  2010, nr 5 (37), s. 10.